Πριν τη λευκή σελίδα Ο "Ματωμένος γάμος" του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα

Γράφει: Αλέξανδρος Στεργιόπουλος Λογοτεχνία + ΠοίησηΠριν τη λευκή σελίδα - 12/06/2014

Τι υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.

Πώς «γεννήθηκε» ο «Ματωμένος γάμος» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Ο χρόνος είναι ο παντοτινός ταξιδιώτης. Κουβαλά μια βαλίτσα που χωρά τις σκέψεις, τις συνήθειες, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις κάθε λαού. Δεν αφήνει τίποτα πίσω ή καλύτερα επιλέγει τι θα αφήσει. Κάποια πράγματα έχουν δεθεί με ατσάλινη κλωστή πάνω του και μόνιμα τον βαραίνουν. Η τιμή της οικογένειας είναι ένα απ’ αυτά και δεν έχει αλλοιωθεί καθόλου στο πέρασμα του χρόνου. Πάνω απ’ όλα μετράει η αξιοπρέπεια που έχουν ορίσει οι κοινωνικές-πολιτικές συνθήκες του παρελθόντος. Όταν κάποιος/οι κινούνται εκτός πλαισίου, έρχεται τιμωρία. Προς πάσα κατεύθυνση. Η «δικαιοσύνη» βάφεται κόκκινη από το αίμα, μαζί και η τιμή. Αλλά δε μας νοιάζει, η στιγμιαία ικανοποίηση των ζωωδών ενστίκτων μας είναι πάνω απ’ όλους κι όλα.
Σήμερα εξετάζουμε τον «Ματωμένο γάμο» του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Ο Ισπανός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας έγραψε ένα έργο που δε φαντάζει καθόλου ξένο στις μέρες μας. Ειδικά στη χώρα μας είναι πολύ οικείο γιατί έχουμε να κάνουμε μ’ ένα «δράμα τιμής».
bodas2Η αγροτική γη έσπειρε κι αυτός θέρισε
Το έργο είναι βασισμένο σε αληθινή ιστορία. Σε ιστορία που κυριαρχούν πανανθρώπινα στοιχεία, κοινά σε όλους. Συστατικά ενός παγκόσμιου γενετικού κώδικα. Η αγάπη, ο πόθος, η προδοσία εντοπίζονται από τον Ισπανό δημιουργό στην κοινωνική επικαιρότητα της εποχής του. Ο Λόρκα εμπνεύστηκε το «Ματωμένο γάμο» αφού είχε διαβάσει σε δημοσίευμα εφημερίδας ότι νεαρή νύφη στην Ανδαλουσία εγκατέλειψε τον άνδρα που θα παντρευόταν ανήμερα του γάμου της, για να βρει και να φύγει με τον παιδικό της έρωτα. Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Ο ίδιος ο συγγραφέας, όπως ανακαλύψαμε στο «vivamadness.blogspot.com», είχε πει:
«Αγαπώ τη γη. Νιώθω δεμένος μαζί της σε όλα μου τα συναισθήματα. Οι πιο μακρινές αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας έχουν τη γεύση της γης. Η γη, ο κάμπος, έχουν κάνει μεγάλα πράγματα στη ζωή μου. Τα ζωύφια της γης, τα ζώα, οι αγρότες, κρύβουν μυστικά που φτάνουν σε πολύ λίγους. Εγώ τα συλλαμβάνω τώρα με το ίδιο πνεύμα όπως και στα παιδικά μου χρόνια… Χωρίς ετούτη την αγάπη που έχω για τη γη δεν θα είχα καταφέρει να γράψω για το Ματωμένο Γάμο…»
Στην ουσία ο Λόρκα έψαχνε αφορμή για να εντάξει την είδηση που διάβασε, στο περιβάλλον που μεγάλωσε. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο ποιητής είχε πατέρα αγρότη και είχε γεννηθεί σε μια μικρή αγροτική πόλη της Ανδαλουσίας, γι’ αυτό δεν είναι έκπληξη ότι ο ισπανικός κάμπος είναι το πεδίο δράσης. Παράλληλα, στην πρώτη πράξη, σκηνή τρία, όταν η Μάνα και ο Γαμπρός βρίσκονται στο σπίτι της Νύφης για να γνωρίσουν τον Πατέρα της, αναπτύσσεται ο ακόλουθος διάλογος.
ΓΑΜΠΡΟΣ
Ναι, αλλά εδώ είναι καλή η γη.
ΜΑΝΑ
Δεν λέω. Αλλά, ερημιά. Τέσσερις ώρες να ’ρθουμε και δεν είδαμε ούτε ένα σπίτι, ούτε δέντρο.
ΓΑΜΠΡΟΣ
Ξερότοπος.
 ΜΑΝΑ
Αν το είχε ο πατέρας σου, θα το είχε γεμίσει δέντρα.
 ΓΑΜΠΡΟΣ
Με τι νερό;
 ΜΑΝΑ
Θά ’σκαβε και θά ’βρισκε. Τρία χρόνια που μείναμε παντρεμένοι, φύτεψε δέκα κερασιές, (θυμάται) τις τρεις καρυδιές του μύλου, ένα ολόκληρο αμπέλι κι εκείνο το φυτό με το παράξενο όνομα και τα κόκκινα ανθάκια-εκείνο που ξεράθηκε.
 Ενδόμυχα πάντως θα ήθελε να αναπτύξει μια τέτοια ιστορία στο παραδοσιακά συντηρητικό αγροτικό πλέγμα. Ο ίδιος ήταν ομοφυλόφιλος και ίσως ήθελε μ’ αυτό το έργο να δείξει σε τι πνιγηρό περιβάλλον ζούσε στην Ανδαλουσία.
Το αίμα εξαγνίζει
Ο «Ματωμένος Γάμος» είναι έργο δυνατό, καινοτόμο και πάντα επίκαιρο. Γιατί; Διότι η αυτοδικία, η εκδίκηση, η βεντέτα χρησιμοποιούνται και στις μέρες μας για να αποκατασταθεί το πληγωμένο γόητρο και κυρίως (όπως αναφέραμε στην αρχή) η τιμή και η αξιοπρέπεια της οικογένειας. Το θυμικό θολώνει και το αίμα λειτουργεί εξαγνιστικά και λυτρωτικά για τους συγγενείς του θύματος.
Ο Λεονάρντο, πρώην αρραβωνιαστικός της Νύφης, είναι συγγενής των Φελίξ που σκότωσαν τον άνδρα και τον μεγαλύτερο γιο της Μάνας. Όταν ο Γαμπρός μαθαίνει ότι η Νύφη έφυγε με τον Λεονάτρο, εξοργίζεται και θέλει να τον σκοτώσει. Τελικά, το αίμα «πνίγει» και τους δυο. Ύστερα, μόνο θρήνος και οιμωγές.
ΜΑΝΑ
Γειτόνισσες
Μ’ ένα μαχαίρι, ένα πολύ μικρό μαχαίρι
μια μέρα που ήτανε γραφτό
ανάμεσα στις δυο και στις τρεις τη νύχτα
δυο άντρες σκοτώθηκαν για την ίδια αγάπη.
 Μήπως η ιστορία δε μας θυμίζει κάτι; Ο Κώστας Τσιάνος όταν ανέβασε το έργο για το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης είχε πει: Τα ήθη και τα έθιμα της ιβηρικής χερσονήσου έχουν σχέση με αυτά της Κρήτης. Η βεντέτα είναι έθιμο και των δύο λαών.
 Δε θα μπορούσαμε να μην αναφέρουμε ότι το έργο παρουσιάστηκε στην Ελλάδα για πρώτη φορά στις 8 Απριλίου 1948 από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν. Η μετάφραση έγινε από τον Νίκο Γκάτσο, τα σκηνικά ήταν του Γιάννη Τσαρούχη, η μουσική και τα τραγούδια του μέγιστου Μάνου Χατζιδάκι. Τους κεντρικούς ρόλους ερμήνευσαν οι Βάσω Μεταξά, Έλλη Λαμπέτη και Βασίλης Διαμαντόπουλος.
Ο Χατζιδάκις έλεγε για τη μουσική που έγραψε: Όπως ο Γκάτσος θέλησε να μεταφυτέψει τις ισπανικές προσωδίες στους λαϊκούς ποιητικούς ρυθμούς της γλώσσας μας, έτσι κι εγώ προσπάθησα να προεκτείνω τους ρυθμούς αυτούς στις παντοτινές πηγές της νεοελληνικής ευαισθησίας.
πηγή:ΤοΠεριοδικό